De flexibilisering van werk
Op de huidige arbeidsmarkt werken steeds meer mensen als zelfstandig ondernemer – of ze nu voor langere tijd voor een opdrachtgever werken of meerdere opdrachten combineren. Door deze flexibilisering is schijnzelfstandigheid een groeiend aandachtspunt bij de overheid en de regels, met als gevolg strengere wetgeving. Met de veranderende regels rondom dit thema is het cruciaal dat ondernemers weten hoe ze schijnzelfstandigheid kunnen herkennen en voorkomen.
Wat is schijnzelfstandigheid?
Je hebt het over schijnzelfstandigheid als een arbeidsrelatie op papier lijkt op een zelfstandige opdracht, maar in de praktijk veel overeenkomsten vertoont met een dienstverband. Dit betekent dat de zzp’er in feite als werknemer functioneert, terwijl hij of zij volgens de administratie als zelfstandige wordt ingehuurd.
Wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties (DBA)
In de loop der jaren heeft de overheid verschillende maatregelen genomen om schijnzelfstandigheid aan te pakken. In 2016 verving de Wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties (DBA) de VAR (Verklaring Arbeidsrelatie). De Wet DBA was bedoeld om duidelijkheid te scheppen over wanneer iemand als zelfstandige kan worden ingehuurd, maar zorgde juist voor veel verwarring en onzekerheid onder zowel zzp’ers als opdrachtgevers. Het gevolg: de Wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties (DBA) werd niet actief gehandhaafd.
Inzicht in de Wet DBA en aankomende veranderingen
Na jaren van kritiek en uitstel van handhaving zijn er strengere regels aangekondigd die gericht zijn op het bestrijden van schijnzelfstandigheid. De Belastingdienst zal vanaf 2025 scherper gaan handhaven.
Wat betekent de handhaving van de Wet DBA voor mkb’ers?
Voor mkb’ers betekent dit dat ze extra voorzichtig moeten zijn bij het inhuren van zzp’ers, zeker als het om langdurige of intensieve samenwerkingen gaat. Het is van belang om te weten wanneer je als ondernemer een dienstverband in de hand werkt en wanneer je een echte zelfstandige inhuurt.
Hoe gaat de handhaving in 2025 eruitzien?
Het feit dat de Belastingdienst in 2025 gaat handhaven op schijnzelfstandigheid zorgt voor onrust bij zzp’ers en opdrachtgevers. Om meer duidelijkheid te bieden, zijn er in de Tweede Kamer enkele moties ingediend die ervoor moeten zorgen dat de overgang soepel verloopt.
Belangrijk om te weten is dat de Belastingdienst zich in 2025 vooral richt op risicovolle situaties, zoals gedwongen zelfstandigheid, onderbetaling en constructies met arbeidsmigranten.
In situaties waar niet direct duidelijk is of iemand echt zelfstandig werkt, zal de Belastingdienst maatwerk leveren. In 2025 krijgen opdrachtgevers nog geen boetes als ze kunnen laten zien dat ze stappen nemen om schijnzelfstandigheid te voorkomen. Ook zzp’ers die per ongeluk een fout maken, worden niet meteen gestraft.
Hoe herken je schijnzelfstandigheid in jouw arbeidsrelatie?
Het herkennen van schijnzelfstandigheid is essentieel om problemen te voorkomen. Hier zijn enkele signalen die erop kunnen wijzen dat een zzp’er eigenlijk functioneert als een werknemer:
- Toezicht en leiding: hoe zit het met de gezagsverhouding? Anders gezegd: heeft de opdrachtgever controle over hoe, waar en wanneer het werk wordt uitgevoerd (net zoals dat bij een werknemer het geval is).
- Werktijden en voorwaarden: bepaalt de opdrachtgever de werktijden of andere voorwaarden die normaal gesproken voor werknemers gelden? Dat is een teken dat er mogelijk sprake is van een dienstbetrekking.
- Langdurige samenwerking met één opdrachtgever: als een zzp’er voor een langere periode exclusief voor één opdrachtgever werkt – dus zonder andere opdrachten aan te nemen – kan dit een risico vormen. Zelfstandigen moeten in principe meerdere opdrachtgevers hebben.
- Geen ondernemersrisico: zelfstandigen moeten ondernemersrisico dragen, zoals investeren in eigen middelen en het hebben van aansprakelijkheidsrisico’s. Als de zzp’er bedrijfsmiddelen gebruikt van de opdrachtgever, zoals een auto of laptop, kan dit duiden op schijnzelfstandigheid.
Gevolgen van schijnzelfstandigheid voor ondernemers
Fiscale en financiële gevolgen
Als de Belastingdienst of een rechter oordeelt dat er sprake is van een dienstbetrekking, kan dit leiden tot aanzienlijke naheffingen van loonbelasting en premies werknemersverzekeringen. Ook kunnen er boetes worden opgelegd.
Let op: naheffingen van loonbelasting en sociale premies kunnen met terugwerkende kracht worden opgelegd – vanaf 1 januari 2025 tot vijf jaar terug! Dat betekent een groot financieel risico voor ondernemers.
Reputatieschade en andere risico’s
Bovendien kan de opdrachtgever worden verplicht om een arbeidscontract aan te bieden aan de zzp’er.
Hoe kunnen ondernemers schijnzelfstandigheid en risico’s vermijden?
Praktische tips voor mkb’ers
Gelukkig zijn er verschillende stappen die mkb’ers kunnen nemen om schijnzelfstandigheid te voorkomen en de risico’s te beperken. Hier zijn enkele praktische tips:
- Maak duidelijke afspraken en leg deze vast in een overeenkomst van opdracht: zorg ervoor dat de afspraken over de zelfstandigheid van de opdrachtnemer helder en juridisch correct zijn vastgelegd. Maak hiervoor voor elke samenwerking een overeenkomst op maat. Deze overeenkomst moet de praktijk nauwkeurig weergeven, want uiteindelijk beoordeelt de Belastingdienst wat er in de praktijk gebeurt.
- Zorg voor een duidelijke afbakening van zelfstandigheid: creëer een situatie waarin de zzp’er als echte ondernemer kan functioneren. Dit betekent dat de zzp’er niet onder gezag of toezicht staat en vrij is in de uitvoering van zijn of haar werkzaamheden.
Praktische tips voor zzp’ers
Ook zzp’ers zelf moeten proactief zijn om schijnzelfstandigheid te voorkomen:
- Diversifieer je opdrachtgeversportefeuille: werk voor meerdere opdrachtgevers om aan te tonen dat je niet afhankelijk bent van één klant.
- Presenteer je als ondernemer: bijvoorbeeld met een eigen website, marketinguitingen en andere vormen van zichtbaarheid. Op die manier onderscheid je je van werknemers.
- Toon aan dat je ondernemersrisico loopt: zorg ervoor dat je als zelfstandige investeert in eigen bedrijfsmiddelen en verantwoordelijk bent voor je eigen bedrijfsvoering. Dit kan helpen om je positie als ondernemer te versterken.
- Houd je administratie op orde: zorg ervoor dat je een goede administratie bijhoudt waarin je de verschillende opdrachten en inkomsten van meerdere opdrachtgevers kunt aantonen.
Uitdagingen in het recruitmentproces
In het recruitmentproces van mkb-bedrijven speelt schijnzelfstandigheid een steeds grotere rol. De flexibiliteit van het inhuren van zelfstandigen kan aantrekkelijk zijn, maar het selecteren van de juiste kandidaat brengt uitdagingen met zich mee. Het is belangrijk om in de wervingsfase goed te beoordelen of de zzp’er daadwerkelijk als zelfstandige kan opereren en niet feitelijk een werknemer is.
Bij het opstellen van vacatures en contracten moet rekening worden gehouden met duidelijke afbakeningen van zelfstandigheid. Het risico bestaat namelijk dat, ondanks goede bedoelingen, een zzp’er toch in een positie van schijnzelfstandigheid terechtkomt.
Het recruitmentproces vereist daarom extra aandacht voor het opstellen van heldere overeenkomsten, waarin de taken en verantwoordelijkheden van de zzp’er duidelijk zijn vastgelegd. Dit vraagt om een goede samenwerking tussen recruiters, de HR-afdeling en juridische experts om ervoor te zorgen dat alle aspecten van zelfstandigheid worden gewaarborgd en de risico’s van schijnzelfstandigheid tot een minimum worden beperkt.
Conclusie
De overheid werkt aan verdere verduidelijking en aanscherping van de regels rondom schijnzelfstandigheid en het is te verwachten dat de handhaving op korte termijn strenger zal worden. Voor mkb’ers betekent dit dat ze proactief moeten zijn in het naleven van de regels en goed moeten beoordelen of hun zzp’ers echt zelfstandig zijn.
Het is daarom belangrijk dat ondernemers zich goed laten informeren over de nieuwste ontwikkelingen en hun processen en contracten daarop afstemmen. Een goede voorbereiding en duidelijke afspraken vormen de basis voor een gezonde arbeidsrelatie die zowel de belangen van de opdrachtgever als die van de zelfstandige beschermt.