De Arbeidsinspectie: dit moet je als ondernemer weten

Wat doet de Nederlandse Arbeidsinspectie?

De Nederlandse Arbeidsinspectie controleert de naleving van verschillende wetten en regelgeving, waaronder:

• de Arbowet (veilig en gezond werken)
• de Arbeidstijdenwet (werk- en rusttijden)
• de Wet arbeid vreemdelingen
• het Besluit risico’s zware ongevallen
• illegale tewerkstelling en malafide arbeidsbemiddeling

Daarnaast onderzoekt de inspectie ernstige arbeidsongevallen, ongewenst gedrag, arbeidsverhoudingen en klachten van werknemers. Verder geeft de Arbeidsinspectie ontheffingen voor uitzonderingen, bijvoorbeeld rond nachtarbeid of werken met gevaarlijke stoffen. Ook verzamelt en analyseert de inspectie gegevens in de jaarlijkse Arbomonitor en signaleert ontwikkelingen.

Wat is de Inspectie SZW?

De naam Inspectie SZW is de oude naam van de Arbeidsinspectie. De Nederlandse Arbeidsinspectie is de toezichthouder op het terrein van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW). Daarom heette het eerst de Inspectie SZW.

Ernstige ongevallen melden

Als werkgever ben je verplicht ernstige ongevallen direct te melden bij de Arbeidsinspectie. Het gaat om ongevallen die leiden tot een ziekenhuisopname, blijvend letsel of overlijden. Doe je dit niet, dan riskeer je een forse boete.

De RI&E: verplicht voor vrijwel elke ondernemer

Een risico-inventarisatie & -evaluatie (RI&E) is verplicht voor alle ondernemers met personeel. Hierin beschrijf je de risico’s op de werkvloer en welke maatregelen je neemt om die te beperken.

Bij de RI&E hoort een plan van aanpak, waarin staat hoe en wanneer je deze maatregelen uitvoert. De Arbeidsinspectie vraagt hier niet standaard naar, maar als er iets misgaat of onveilig blijkt, is dit vaak het eerste document dat wordt opgevraagd.

Let op: ook kleine bedrijven zijn verplicht een RI&E te hebben. Alleen zzp’ers zonder personeel zijn vrijgesteld.

De Arbeidsinspectie let op werk en inkomen

1. Veilig en gezond werken – actuele RI&E, veilige werkvloer, gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen, duidelijke instructies en beleid rond werkdruk en verzuim.
2. Arbeidstijden – kloppen roosters en urenregistratie, inclusief regels voor nachtdiensten, pauzes en jongeren?
3. Buitenlandse werknemers – geldige werkvergunningen en geen schijnconstructies.
4. Arbeidsvoorwaarden – uitbetaling minimumloon, vakantiegeld en toeslagen volgens wet of cao.
5. Risico’s in specifieke sectoren – extra aandacht in o.a. bouw (valgevaar), logistiek (heftrucks), landbouw (seizoenswerk) en zorg (werkdruk).
6. Ongevallen en klachten – melding van ernstige ongevallen, opvolging van klachten en meldingen van werknemers of OR.

De inspecteur bekijkt documenten, loopt rond op de werkvloer en spreekt medewerkers om te checken hoe regels in de praktijk worden nageleefd.

Hoe wordt er gehandhaafd?

De inspectie kan op verschillende manieren handhaven, afhankelijk van de ernst van de situatie:

• Waarschuwing of eis – je krijgt de kans zaken op orde te brengen binnen een gestelde termijn.
• Boete – bij ernstige of herhaalde overtredingen legt de inspecteur direct een boete op.
• Stilleggen van werk – als de veiligheid of gezondheid van medewerkers direct in gevaar is (bijvoorbeeld valgevaar of blootstelling aan gevaarlijke stoffen), kan een inspecteur het werk per direct stilleggen.
• Proces-verbaal – bij zeer ernstige overtredingen of opzettelijk gevaar voor werknemers volgt een proces-verbaal en gaat de zaak naar het Openbaar Ministerie.

Ook werknemers zelf kunnen een boete krijgen als zij bewust regels overtreden, bijvoorbeeld bij het weigeren van persoonlijke beschermingsmiddelen.

Boetes: hoe hoog zijn ze?

De hoogte van boetes zijn per wet te vinden op de website van de Arbeidsinspectie. Het bedrag hangt af van de soort overtreding, de ernst én de omvang van je bedrijf. Kleine bedrijven betalen vaak een lager bedrag dan grote organisaties.

Bij overtredingen van de Arbeidstijdenwet (Atw) geldt een normbedrag van € 200 per persoon en per dag. Als je de arbeids- en rusttijden van werknemers niet goed registreert is het normbedrag € 10.000.

Bij overtreding van de Arbowet liggen de boetes tussen de € 340 en € 13.000. Als een werkgever een arbeidsongeval niet direct meldt, kan een boete van € 50.000 volgen.

Wordt een overtreding niet hersteld, dan kan een herhaalboete volgen – vaak anderhalf keer zo hoog als de eerste. Blijft de situatie jarenlang ongewijzigd, dan volgt een proces-verbaal en bemoeit justitie zich ermee.

Bezwaar maken kan altijd

Ben je het niet eens met een boete? Dan kun je bezwaar aantekenen tegen zowel de hoogte als de inhoud van het besluit. Zorg daarbij dat je jouw argumenten goed onderbouwt.

Mag de Arbeidsinspectie ook thuiswerkplekken controleren?

In principe heeft de inspectie toegang tot alle plekken waar arbeid wordt verricht: van kantoren en fabriekshallen tot vrachtwagens en bedrijfsauto’s. Voor thuiswerkplekken ligt dit anders.

De Arbowet geeft de Arbeidsinspectie formeel de bevoegdheid om ook een woning te betreden. Maar volgens de Algemene wet op het binnentreden mag dit alleen met een schriftelijke machtiging van een officier van justitie of hulpofficier. In de praktijk wordt dit vrijwel nooit gedaan.

Kortom: je hoeft er niet bang voor te zijn dat de Arbeidsinspectie zomaar bij je medewerkers thuis op de stoep staat.

Klachten en meldingen door werknemers

Ook werknemers kunnen de Arbeidsinspectie inschakelen. Zij mogen een melding doen van een onveilige of ongezonde situatie of een misstand – en dat kan zelfs anoniem.

• Individueel of via OR/PVT – een werknemer, ondernemingsraad (OR) of personeelsvertegenwoordiging (PVT) kan een klacht indienen. De Inspectie behandelt deze altijd vertrouwelijk. Komt de melding van de ondernemingsraad of personeelsvertegenwoordiging, dan móet de Inspectie hierop reageren, ongeacht de ernst.
• Anoniem melden – de werkgever komt niet te weten dat er een klacht is ingediend. Inspecteurs doen zich bij een bezoek voor alsof het om een reguliere controle gaat. Als de melding volledig anoniem is, weet zelfs de Inspectie niet wie de melder is. Nadeel: er kan dan geen extra informatie worden gevraagd en er volgt geen terugkoppeling.